پایان سن حضانت فرزندان در قانون چند سالگی است؟
وقتی زن و شوهری قصد جدایی یا طلاق دارند معمولاً دغدغه مهمی که ذهن پدر و مادر را مشغول می‌کند، موضوع حضانت می‌باشد و یکی از سوالات پر تکراری که شما همراهان عزیز تیم متخصص وکیل الوکلا از ما می‌پرسید این است که حضانت تا کی ادامه دارد؟
اگر نگاهی به ماده 1169 قانون مدنی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که برای حضانت فرزند چه دختر و چه پسر، از زمان تولد تا هفت سالگی مادر اولویت دارد و بعد از هفت سال، حضانت با پدر است. اما در مورد زمان پایان حضانت در قانون تعیین تکلیفی نشده است و مشخص نیست دقیقا حضانت کی تمام می شود.
ماده 1169 قانون مدنی: براي حضانت و نگهداري طفلي كه ابوين او جدا از يكديگر زندگي مي كنند، مادر تا سن هفت سالگي اولويت دارد و پس از آن با پدر است. تبصره - بعد از هفت سالگي درصورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعايت مصلحت كودك به تشخيص دادگاه مي باشد.
حالا اینکه حضانت کی تمام می شود دقیقا چه زمانی مهم بودنش مشخص می شود؟
فرض کنید پدر و مادر یک دختر 9 ساله از یکدیگر طلاق گرفته‌اند و دختر بچه یک سالی هست که در کنار پدرش زندگی می‌کرده و حالا که سن کودک به 9 سال رسیده، مادر قصد دارد که با تشکیل پرونده علیه پدر حضانت دختر را از پدرش بگیرد و کودک تحت حضانت و سرپرستی خودش باشد و به همین منظور هم نسبت به تشکیل پرونده با خواسته‌ی صدور حکم به حضانت اقدام می کند اما....
پس از ارجاع به دادگاه، قاضی رای صادره را اینگونه استدلال می‌کند که چون دختر خانم 9 ساله است پس بالغ است و با هر کدام از والدین که بخواهد می‌تواند زندگی کند و در نهایت پرونده مادر را رد می‌کند.
حالا ممکن است برای همه این سوال پیش بیاد که چرا؟؟؟
زیرا قاضی اعلام کرد از نظر من دختر بعد از رسیدن به سن 9 سالگی از حضانت خارج می‌شود و به انتخاب خودش در کنار هر یک از والدینی که بخواهد می‌تواند زندگی کند. پس به پرونده‌ای که خواسته‌اش از دادگاه حضانت باشد، رسیدگی نمی کند.
همان طور که عرض کردیم به علت سکوتی که قانون گذار ما در خصوص پایان حضانت کرده است، در رویه قضایی اختلاف نظر وجود دارد که پایان حضانت را چه زمانی تلقی کنیم. برخی از اساتید و قضات بر این نظر هستند که زمان پایان حضانت رسیدن به سن بلوغ است. یعنی اگر دختر به 9 سالگی و پسر به 15 سالگی برسد دیگر تحت حضانت قرار نخواهد داشت که البته این گروه از اساتید و قضات در اکثریت هستند. یعنی اگر شما آرای دادگاه‌های خانواده را در خصوص دختران یا پسرانی که نزدیک به سن بلوغ هستند را مشاهده نمایید، متوجه خواهید شد که معمولاً دردادگاه‌های تجدیدنظر به همین صورتی که مثال زدیم رای صادر می‌کنند. اما عده ای از اساتید و قضات براین نظر هستند که حضانت با بلوغ و رشد به پایان می‌رسد، یعنی همین که فرزند به سن بلوغ رسید دلیل بر این نمی‌باشد که دیگر از مدار حضانت خارج شده است؛ بلکه باید به سن رشد ( 18سالگی ) برسد یا از دادگاه حکم رشد دریافت کرده باشد.
نمونه پرونده حضانت
در پرونده‌ای زوجین درخواست طلاق توافقی کرده بودند و یکی از توافقات این بود که حضانت فرزند مشترک تا سن 18 سالگی با مادر باشد که البته دادگاه بدوی پذیرفته و رای به نفع زوجه نیز صادر شده بود. ولیکن وقتی از پرونده فوق فرجام خواهی صورت گرفت، شعبه 23 دیوان عالی کشور در رایی که صادر می‌کند می نویسد: ( توافق در خصوص حضانت فرزند تا جایی نافذ است که بعد از بلوغ نسبت به حق انتخاب و اختیار فرزند در اینکه در کنار کدام یک از والدین باشد لطمه‌ای نزند و توافق در خصوص حضانت تا سن 18 سالگی صرف نظر از اینکه ابداعی خلاف شرع است با این حق تعارض دارد .
اگر بخوام به طور واضح تر بیان کنم یعنی دیوان عالی کشور به این علت که پایان حضانت را رسیدن به سن بلوغ می‌دانست پس توافق پدر و مادر در خصوص حضانت فرزند مشترک تا سن 18 سالگی را نپذیرفت.
ولی یک سوالی ذهن مخاطب را همیشه درگیر می‌کند و این است که دختری که به سن 9 سالگی رسیده یا پسری که به سن 15 سالگی رسیده، به تربیت و مراقبت والدینش احتیاجی ندارد؟
آیا دیگر نباید تحت مراقبت والدینش باشد؟
طی تحقیق و مطالعه بدست آمده یک استدلالی نظر من را جلب کرد که برخی از اساتید و قضات گروه دوم به آن اشاره کرده اند: باتوجه به اصل 167 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی باید در موارد نقص یا اجمال یا سکوت یا تعارض قانون به منابع معتبر اسلامی و فتاوی معتبر رجوع کرد تا حکم قضیه روشن شود.
بطور مثال شهید اول و ثانی بیان می کنند: اگر صغیر به بلوغ و رشد برسد حضانت از او ساقط می‌شود چون حضانت نوعی از ولایت است و بر بالغ رشید کسی ولایت ندارد. یا مطابق با نظر امام خمینی: حضانت با بلوغ و رشد فرزند به پایان می‌رسد بنابراین هرگاه کودک بالغ و رشید شد، هیچکس حتی پدر و مادر حق حضانت نسبت به او را ندارد؛ بلکه او می‌تواند نسبت به خودش مستقلاً تصمیم بگیرد چه پسر باشد و چه دختر.
بهتر آن است که علیرغم رویه قضایی، پایان سن حضانت را بالغ شدن و رسیدن به سن رشد تلقی کنیم؛ البته با در نظر گرفتن مصلحت فرزند.
گروه حقوقی وکیل الوکلا آماده ارائه مشاوره حقوقی و قبول دعاوی مرتبط با حضانت فرزندان پس از طلاق می‌باشد.
