تامین دلیل چیست؟ کاربرد آن چیست و چگونه صادر می‌شود؟

تامین دلیل یعنی چه و منظور از آن چیست؟

اگر بخواهیم به طور ساده و خلاصه تامین دلیل را تعریف کنیم باید بگوییم که: اگر دلیل در حال حاضر وجود دارد و احتمال از بین رفتن یا تغییر آن وجود دارد؛ تامین دلیل مورد استفاده قرار می‌گیرد تا بعدها بتوان در دادگاه و سایر مراجع قضایی از آن استفاده کرد. مثلاً فرض کنیم که یک خانه در حال خرابی است. تامین دلیل باعث می‌شود تا در آینده بتوان کسی که از خرابی جلوگیری نکرده است را مورد مواخذه قرار داد. یا اگر ملکی دچار آسیب شده است و قرار است تعمیر شود، مطالبه خسارت در آینده میسر باشد.

ماده 149 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی در تعریف تامین دلیل چنین بیان داشته است: در مواردی که اشخاص ذی نفع احتمال دهند که در آینده استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می‌توانند از دادگاه درخواست تامین آن‌ها را بنمایند. مقصود از تامین در این موارد فقط ملاحظه و صورت‌برداری از اینگونه دلایل است.

تفاوت تامین دلیل و تأمین خواسته

تامین دلیل و تامین خواسته شاید از نظر لغوی نزدیک به یکدیگر باشند؛ اما هم از نظر مرجع صالح صادرکننده و هم از نظر موارد استفاده دارای تفاوت‌هایی اساسی هستند.

تامین خواسته در مواردی مورد درخواست قرار می‌گیرد که دعوایی قرار است مطرح بشود یا در جریان است و شخص خواهان برای تضمین حقوق خود و جلوگیری از تلاش‌های خوانده برای فرار از دین؛ رخ می‌دهد. به طور مثال؛ فردی 1/000/000/000 تومان از شخص دیگری طلبکار است. قبل از شروع مراجعه به دادگاه، درخواست تامین خواسته با موضوع توقیف اموال وی یا ممنوعیت از خروج کشور خوانده را می‌دهد تا حقوق خود را تضمین کند. وفق ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی: خواهان می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است در مواردی از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید.

تامین دلیل معنی متفاوتی نسبت به تامین خواسته دارد و در مواردی صادر می‌شود که خواسته در معرض از بین رفتن است و برای نگاهداشتن این دلیل، درخواست صدور قرار تامین دلیل داده می‌شود.

مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست تامین دلیل کجاست؟

وفق بند 7 از ماده 12 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1402/06/22 صدور قرار تامین دلیل در صلاحیت دادگاه صلح شوراهای حل اختلاف است. بنابراین، باید دادخواست با خواسته صدور قرار تامین دلیل ( هر چیزی که احتمال از بین رفتن آن می‌باشد ) به شورای حل اختلاف ارسال گردد.

لازم به ذکر است که در قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1394 نیز صدور قرار تامین دلیل در صلاحیت شوراهای حل اختلاف بود.

مراحل صدور تأمین دلیل

ابتدا درخواست صدور قرار تامین دلیل خود را در قالب دادخواست به شورای حل اختلاف ارائه بدهیم. در دادخواست باید مواردی که نیاز ه تامین دلیل هستند، کاملاً مشخص بشود. بعد از آن اگر نیاز به کارشناسی باشد، هزینه کارشناسی واریز می‌گردد و کارشناس با حضور در محل یا بررسی مدارک در دفتر خود، اظهارنظر می‌نماید. سپس شعبه شورای حل اختلاف قرار تامین دلیل را صادر و به طرفین ابلاغ می‌کند.

بعد از صدور قرار تامین دلیل، خواهان می‌تواند از این مدرک در دادگاه و سایر مراجع قضایی به نفع خود استفاده ببرد و بر مدارک حقانیت خود اضافه کند.

لزوم تعیین خوانده در تامین دلیل

وفق ماده 154 قانون آیین دادرسی مدنی: در صورتی که تعیین طرف مقابل برای درخواست کننده تامین دلیل ممکن نباشد، درخواست تامین دلیل بدون تعیین طرف پذیرفته و به جریان گذاشته خواهد شد. بر اساس این ماده تعیین خوانده در دادخواست تامین دلیل الزامی است. ولی در رویه قضایی کنونی تعیین خوانده در تامین دلیل الزامی نیست. چنانچه در تامین دلیل خوانده خود را مشخص نماییم، نظریه کارشناسی یا نظریه مجری قرار، به خوانده ابلاغ می‌گردد و خوانده می‌تواند ظرف مهلت هفت روز از تاریخ ابلاغ نظریه کارشناسی مذکور به آن اعتراض نماید و در صورت عدم وصول اعتراض از ناحیه خوانده نظریه صادره قطعی می‌باشد. دادگاه رسیدگی کننده به اصل اختلاف یا دعوا نمی‌تواند به نظریه کارشناسی انجام شده ایراد وارد نموده و از پذیرش آن امتناع نماید. ولی در صورتیکه دلایل خود را بدون تعیین خوانده تامین نماییم، بر اساس رویه موجود برخی از دادگاه‌ها ممکن است با مشکل مواجه شویم؛ چون بر اساس رویه برخی از دادگاه‌ها در صورتیکه خواهان توانایی مشخص نمودن خوانده را داشته باشد و بدون در نظر گرفتن این موضوع، اقدام به تامین دلیل نماید؛ از پیرش آن امتناع می‌نمایند. در اینگونه موارد باعث افزایش هزینه دادرسی و اطاله دادرسی برای رسیدگی به اصل موضوع خواهد شد.

مجموعه وکیل الوکلا توصیه می‌نمایند که بر اساس تجربه؛ در صورتیکه امکان تعیین خوانده است، ایشان را در دادخواست مشخص نمایید.