شروع شکایت با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضائی
وقتی دعوایی رخ می دهد یا در اصطلاح حقوقی، جرمی اتفاق می افتد، دو حالت قابل تصور است.
- جرم واقع شده از جمله جرایم عمومی است و به اشخاص عادی مربوط نمی شود؛ مانند اختلاس و جاسوسی.
- جرم رخ داده شده، علیه اشخاص بوده است؛ مانند ضرب و جرح، قتل، توهین.
شروع شکایت و به جریان انداختن دعوا در جرایم گروه اول و دوم متفاوت است. بدین جهت که در جرایم عمومی (جرایم غیر قابل گذشت)، دادستان به عنوان مدعی العموم مسئول تعقیب جرم است و شروع شکایت با درخواست او می باشد.
در جرایم خصوصی (قابل گذشت)، شروع شکایت از سوی مجنی علیه (کسی که مورد جرم واقع شده است) با تنظیم شکوائیه و مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی می باشد. البته این امکان نیز وجود دارد که با مراجعه مستقیم به کلانتری، دعوا را شروع کنیم. بر خلاف دعاوی حقوقی، دعاوی کیفری لزوماً با نوشتن بر روی برگه چاپی به جریان نمی افتد و با ابراز شفاهی یا نوشتن روی برگه عادی نیز ممکن است.
تهیه و تنظیم و مشاوره شکوائیه توسط وکیل
انواع دادسرا
تعریف دادسرا درماده ی 22 قانون آیین دادرسی کیفری آماده است: به منظور کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات، حفظ حقوق عمومی و اقامه دعوای لازم در این مورد، اجرای احکام کیفری، انجام امور حسبی و سایر وظایف قانونی، در حوزه قضائی هر شهرستان و در معیت دادگاه های آن حوزه، دادسرای عمومی و انقلاب و همچنین در معیت دادگاههای نظامی استان، دادسرای نظامی تشکیل می‌شود.
انواع دادسرا در نظام حقوقی ایران عبارت اند از :
دادسرای عمومی و انقلاب در معیت دادگاه کیفری اعم از دادگاه کیفری یک،کیفری دو و دادگاه انقلاب.
دادسرای نظامی در معیت دادگاه نظامی یک و دو
دادسرای ویژه روحانیت در معیت دادگاه ویژه ی روحانیت
دادسرای ویژه ی نوجوانان در معیت دادگاه کیفری
دادسرای انتظامی قضات در معیت دادگاه عالی انتامی قضات
پیگیری پرونده قضایی در سامانه ثنا عدلیران
مراحل شکایت در دادسرا
- بعد از اینکه شکوائیه در دفتر خدمات قضایی ثبت شد، به دادسرا ارجاع داده می شود. دادسرا معمولاً در ابتدا شاکی را به کلانتری محل وقوع جرم ارجاع می دهد. همچنین برگه ای شامل دستورات تحقیق به کلانتری ارسال می کند تا مطابق آن، دستورات خواسته شده را انجام دهد.
دادسرا معمولاً از کلانتری می خواهد تا اقدامات زیر را انجام دهد:
1- از شاکی ضمن احراز هويت دقيق و احراز مالکيت دقيق از وی در زمان تحقيق، پيرامون موضوع شکوائيه، تاريخ و زمان و محل دقيق بزه معنونه و شيوه ارتکاب آن توسط مشتکی عنه/عنهم، مشخصات آنها، تعدادمرتکبين و نقش هر يک تحقيق شود.
2- در خصوص اينکه شاکی چه دليل و مدرکی در مقام اثبات ادعای خويش دارد تحقيق، چنانچه شاهد يا شهودی معرفی نمود ضمن احراز هويت با رعايت موازين قانونی اظهارات ايشان اخذ و صورتجلسه شود.
3- چنانچه شاکی يا شهود وی چهره بزهکاران را به خاطر دارند از طريق چهره نگاری نسبت به شناسايی آنها اقدام و در اين خصوص از تمام امکانات موجود در آن مرجع من جمله آلبوم مجرمين سابقه دار استفاده شود.
4- چنانچه در محل وقوع جرم يا مسير ورود و فرار بزهکاران و يا محل استفاده آنها از اموال حاصله از جرم دوربين وجود داشته فيلم آن دوربين ها اخذ و بازبينی شود. تسريع در اين اقدام جهت جلوگيری از امحای ادله ضرورت دارد. چنانچه مشتکي عنه/عنهم در زمان ارتکاب جرم از وسيله نقليه استفاده نموده اند با استعلام از سيستم ناجا و اداره راهور مشخصات دقيق هويتی و آدرس و سوابق کيفري مالک وسيله نقليه گزارش شود.
5- تصوير مدارک مالکيت شاکی نسبت به خودرو به شماره انتظامی موضوع گزارش انتظامی اخذ و ضميمه گردد، سپس اگر احراز مالکيت قانونی صورت گرفت ضمن ضميمه نمودن مدارک احراز مالکيت قانونی به پرونده مراتب اعلام سرقت نسبت به وسيله نقليه به سامانه سراسری سرقت پليس آگاهي ناجا اعلام شود و سعی در کشف مال مسروقه شود. در صورت کشف وسيله نقليه چنانچه ارکان خودرو مخدوش شده بود گزارش والا چنانچه معارضی نداشت و به علت ديگری در توقيف نباشد ضمن احراز هويت و مالکيت قانونی مراتب صورتجلسه و به مالک قانونی آن تحويل و نتيجه گزارش گردد.
6- چنانچه در مرجع انتظامی، شاکی مدعی وجود وسايلی در داخل خودرو بودند و در زمان تقديم شکايت اوليه مراتب را به دادسرا اعلام نکرده‌اند در خصوص آن ادعای شاکی نيز تحقيق گرديده، چنانچه مال مسروقه کارت عابر بانک بود استعلام شود چه شخصی با چه عابربانکی وجوهی را وصول نموده است يا به کارتی ديگر انتقال داده است. فيلم، پرينت حساب و مشخصات آنها اخذ و ضميمه به عنوان مطلع احضار و تحقيق شود. چنانچه گوشی تلفن همراه در داخل وسيله نقليه بوده است استعلام شود با چه خطی فعال شده و مالک خط فعال شده چه کسی است؛ به عنوان مطلع احضار و تحقيق شود. چنانچه چک عادی جزء اموال مسروقه بوده مطابق ماده 14 قانون صدور چک اقدام شود و اعلام شاکی مبنی بر اعلام سرقت آن ها مراتب به بانک ها و مراجع مربوطه جهت اقدامات قانونی بعدی اعلام و در مورد مدارک شناسايی گواهی جهت ارائه به مراجع ذيربط صادر و تحويل صاحب مدارک شود.
7- شکوائيه به همراه اقدامات انجام شده ظرف يک ماه در اول وقت اداری به اين ناحيه دادسرا اعاده گردد. چنانچه قبل از موعد مذکور منتج به نتيجه شد، به قيد فوريت قبل از انقضای مهلت اعطايی اعاده شود.
نکته: تمامی جرایم در دادسرا قابل تعقیب و تحقیق نیستند. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری و نحوه ی تشکیل دادگاه های کیفری و صلاحیت آنها، بعضی از جرایم قابلیت طرح در دادسرا نداشته و مستقیم در دادگاه طرح می شوند. این جرایم عبارتند از: کلیه ی جرایم اطفال و نوجوانان با رعایت ماده ی 315 قانون آیین دادرسی کیفری و جرایم منافی عفت و جرایم جنسی حدی و جرایم نامشروع تعزیری مانند تقبیل و مضاجعه، جرایم تعزیری درجه هفت و هشت. جرایمی که مجازات آن ها صرفاً جزای نقدی نسبی باشد مطابق با ماده 19 قانون مجازات اسلامی درجه ی هفت بوده و مستقیم در دادگاه مطرح می شوند.
نکته: تعیین عنوان مجرمانه با مرجع قضایی می باشد، یعنی دادسرا یا دادگاه تعیین می کند که رفتار ارتکابی چه عنوان مجرمانه ای دارد. یعنی اگر شخصی مدعی ارتکاب جرم توهین شود و در دادسرا محرز شود که جرم واقع شده قذف می باشد، مجازات جرم قذف اعمال می شود.
- بعد از انجام تحقیقات خواسته شده، کلانتری پرونده را به دادسرا اعاده می کند. در این مرحله، دادسرا پرونده را به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی ارجاع می دهد. شعبه مرجوع الیه، شاکی و مشتکی عنه را به صورت جداگانه یا در صورت صلاحدید با همدیگر دعوت می نماید.
- بازپرس یا دادیار، درباره موضوع شکایت با توجه به تحقیقات انجام گرفته و اظهارات طرفین، دو نوع اظهارنظر می تواند داشته باشد. ممکن است جرم رخ داده شده را قابل انتساب به متهم بداند و قرار جلب به دادرسی صادر نماید. اگر هم عمل ارتکابی را جرم نداند و یا اگر جرم دانست، قابل انتساب به متهم نداند؛ قرار منع تعقیب صادر می کند.
- هر کدام از تصمیمات اتخاذ شده باید به نظر دادستان برسد. اگر دادستان هم موافق دادیار یا بازپرس باشد، قرار صادره به طرفین ابلاغ می شود. تصمیم اتخاذ شده قابل اعتراض در دادگاه صالح است.
- اگر قرار جلب به دادرسی قطعی شود، پرونده به دادگاه کیفری صالح ارجاع می شود تا مورد رسیدگی و صدور حکم واقع گردد.
- بعد از صدور حکم از سوی دادگاه، رای به طرفین ابلاغ می شود و شاکی می تواند درخواست صدور اجرائیه کند. در این حالت، پرونده برای اجرای حکم صادره، به اجرای احکام کیفری دادسرا ارسال می شود.
مشاهده ابلاغیه جدید در سامانه ثنا
مقامات موجود در دادسرا
مقامات دادسرا عبارتند از:
دادستان به عنوان ریاست دادسرا و مقام تعقیب
بازپرس، در مقام تحقیق
دادیار که امور محوله از طرف دادستان را انجام می دهد و در برخی موارد به جای بازپرس وظایف تحقیق را انجام می دهد.
معاون و کامندان اداری
چون در حوزه قضایی بخش، دادسرا تشکیل نمی شود؛ در بعضی موارد وظایف دادستان را رئیس دادگاه انجام می دهد. در نبود رئیس، دادرس علی البدل انجام وظیفه می نماید. البته اگر تعداد پرونده زیاد باشد، تشکیل دادگستری با تشکیلات شهرستان بلامانع است.
دادستان در مقام رئیس دادسرا، می تواند در تحقیقات حاضر شود و انجام برخی تحقیقات را از طریق دادیار انجام دهد یا از بازپرس بخواهد؛ ولی حق متوقف کردن تحقیقات را ندارد. بازپرس از لحاظ تصمیمات مستقل می باشد و در صورت اختلاف با دادستان، مرجع صالح، به اختلاف نظر آنها رسیدگی خواهد نمود. این اصل بوده و استثنای آن که بازپرس ملزم به تبعیت از نظر دادستان می باشد عبارتند از:
1- احراز ملائت کفیل. اگر بازپرس توانایی مالی کفیل یا وثیقه گذار را احراز نکند و دادستان این موضوع را بپذیرد، ملزم به تبعیت از نظر دادستان می باشد.
2- در تحقیقات ارجاع شده توسط دادستان. اگر دادستان تحقیقات انجام شده توسط بازپرس را کافی نداند، میتواند تکمیل تحقیقات را از او بخواهد و در این مورد هم، بازپرس ملزم به تبعیت از دادستان خواهد بود.
پرسش های شما ؛ پاسخ های ما
آیا میتوان برای شکایت به دادسرا مراجعه کرد؟
بله، فرد مستقیم میتواند در دادسرا حاضر شده و شکایت کتبی یا شفاهی خود را تقدیم نماید.
آیا میتوان از فرد خارجی هم در دادسرایران شکایت نمود؟
بله، اگر فرد خارجی در ایران جرمی علیه اشخاص ایران انجام دهد بر طبق ماده 3 قانون مجازات صلاحیت سرزمینی رسیدگی به این جرم در ایران میباشد.
آیا میتوان موضوع حقوقی را در دادگاه کیفری مطرح کرد؟
بله اگر عنوان واجد جنبه ی کیفری باشد میتوان به موضوعات حقوقی در دادگاه کیفری رسیدگی نمود.
آیا در شورای حل اختلاف هم دادسرا وجود دارد؟
خیر، دادسرا قابلیت تشکیل در شورا را ندارد.یعنی در معیت شورا دادسرا وجود ندارد.
آیا در موضوعات کیفری امیتوان درخواست تامین خواسته داد؟
بله د رموضوعات کیفری تا قبل از ختم رسیدگی میتوان درخواست تامین خواسته کرد.
