نزاع دسته جمعی یا منازعه، زد و خورد عده‌ای (حداقل باید 4 نفر باشند) با عده‌ای دیگر است که ممکن است حتی دوست یکدیگر باشند. یعنی همه شرکت کنندگان مرتکب زد و خورد بشوند؛ حال اگر گروهی صرفاً مورد ضرب و جرح قرار بگیرند و عکس العملی از خودشان نشان ندهند مشمول شرکت در نزاع دسته جمعی نخواهند بود. همچنین عنصر مادی این جرم مستلزم غریبه بودن طرفین نیست. معمولاً منازعات همراه با استفاده از سلاح سرد (قمه، چماق، باتوم و ...) یا گرم (کلت، اسلحه شکاری و ...) می‌باشد و چند نفر دچار جراحت میشوند. در تعریف قانونی جرم و مجازات درگیری دسته جمعی هم خواهیم دید که یکی از عناصر وقوع جرم منازعه، وقوع قتل، نقص عضو یا ضرب و جرح است.
شروط تحقق بزه نزاع دسته جمعی
تحقق بزه نزاع دسته جمعی مشروط به آنست که تمام افراد شرکت کننده در منازعه، هم زمان در یک مکان و باهم مشغول منازعه باشند، در صورت فقدان این شرایط، نزاع دسته جمعی محقق نمی شود.
رای شعبه دیوان عالی کشور
اعتراض و تجدیدنظرخواهی 1 - ر.ج وکیل تسخیری‌اش ر.، 2 - ش. و م.ل.، 3 - د.ه. به وکالت از ح. نسبت به دادنامه شماره --- - 08 / 04/1393 صادره از شعبه پنجم دادگاه کیفری استان ...، اولاً: اعتراض همگی آنان نسبت به محکومیتشان از جهت شرکت در نزاع دسته‌جمعی وارد است، چون اصولا نزاع دسته‌جمعی به مفهوم مندرج در ماده 615 قانون مجازات اسلامی واقع نشده است و نظریه اداره حقوقی می‌گوید: نزاع دسته‌جمعی وقتی مصداق پیدا می‌کند که تمام افراد شرکت‌کننده در منازعه همزمان در یک مکان باهم مشغول منازعه باشند، آنچه از زبان مباشران و مطلعان در مانحن‌فیه نقل شد واقعه‌ای است کوتاه در کمتر از چند دقیقه واقع گردیده و به‌هیچ‌وجه همه متهمان همزمان درگیر زدوخورد نبوده‌اند. بنابراین حکم صادره در مورد منازعه دسته‌جمعی به‌کلی در مورد همه متهمان نقض و پرونده جهت صدور رای مجدد به شعبه هم‌عرض ارجاع می‌شود. حکم صادره در مورد م. از جهت قصاص و حد شرب خمر از محکمه‌ای صالح با رعایت موازین قانونی صادر گردیده و قابل‌تایید است. به استناد بند الف ماده 265 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری عینا تایید می‌شود. حکم صادره در مورد برائت متهمان از اتهام اخلال در نظم عمومی نیز تایید می‌شود. این رای قطعی است.
منازعه (نزاع دسته جمعی) و مجازات آن
ماده 615 قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) عنصر قانونی جرم نزاع دسته جمعی را بیان می‌دارد.
هر گاه عده‌ای با یکدیگر منازعه نمایند هر یک از شرکت‌کنندگان در نزاع حسب مورد به مجازات زیر محکوم میشوند:
۱ - در صورتی که نزاع منتهی به قتل شود به حبس از یک تا سه سال.
۲ - در صورتی که منتهی به نقص عضو شود به حبس از شش ماه تا سه سال.
۳ - در صورتی که منتهی به ضرب و جرح شود به حبس از سه ماه تا یک سال.
تبصره ۱ - در صورتی که اقدام شخص، دفاع مشروع تشخیص داده شود، مشمول این ماده نخواهد بود.
تبصره ۲ - مجازاتهای فوق مانع اجرای مقررات قصاص یا دیه حسب مورد نخواهد شد.
نزاع دسته جمعی شامل درگیری‌های لفظی نمی‌شود و حتماً باید به صورت فیزیکی بین طرفین رخ دهد.
پیگیری پرونده قضایی در سامانه ثنا
بهترین نحوه دفاع در دادگاه
برای دفاع در مقام متهم شرکت در منازعه دسته جمعی، باید به نکات مهم عناصر قانونی، مادی و معنوی جرم توجه داشت. در واقع برای دفاع در هر جرمی، باید از تعاریف خود جرم استفاده کرد تا بتوان ارتکاب جرم توسط متهم را مخدوش کرد. میتوان به جای شرکت در جلسه رسیدگی؛ مانند هر دعوای دیگری لایحه ارسال کرد یا وکیل به جای خود معرفی کرد.
برای گشودن ذهن مخاطب پرونده عملی پیگیری شده توسط گروه حقوقی وکیل الوکلا را بیان می‌کنیم. شخص الف با برادر ناتنی خود در خیابان در حال صحبت است که شخص ب که یکی از نزدیکان برادر ناتنی است، وارد صحنه شده و شخص الف را مورد توهین قرار می‌دهد. در همین لحظه، دوست ب به تصور اینکه الف به ب توهین کرده، خود را به صحنه می‌رساند و بعد از گفتن الفاظ رکیک، وی را با چاقو مجروح می‌کند. شخص الف با جراحات شدید به بیمارستان منتقل می‌شود و تحقیقات دادسرا از دیگر اشخاص پرونده شروع می‌شود. به دلیل مساعد نبودن حال الف، دادیار از پدر مجروح می‌خواهد تا اظهارات پسرش را بیان کند. بعد از تکمیل تحقیقات، برای شخص الف، ب و دوست ب به اتهام شرکت در منازعه دسته جمعی، کیفرخواست صادر می‌شود و به دادگاه احضار میشوند.
برای دفاع از سوی ب و تبرئه او از اتهام وارده، میتوان به نکاتی اشاره کرد که در اینجا بیان می‌داریم.
یک از شرایط ورود اتهام مشارکت در نزاع دسته جمعی این است که شخص، حضور فعال و موثر در صحنه جرم داشته باشد؛ که در پرونده مورد بحث، شخص آسیب دیده هیچ تاثیری نداشته است.
عنصر معنوی و مادی تحقق جرم، توسط مضروب کاملاً مخدوش است. چه اینکه الف، نه قصد دعوا (عنصر معنوی) و شرکت در منازعه داشته است و نه عمل مادی انجام داده است.
دفاع مشروع در نزاع دسته جمعی
دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی و ماده 156 قانون مذکور توضیح داده شده است.
هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس، عِرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یا دیگری در برابر هرگونه تجاوز یا خطر فعلی یا قریب الوقوع با رعایت مراحل دفاع مرتکب رفتاری شود که طبق قانون جرم محسوب می‌شود، درصورت اجتماع شرایط زیر مجازات نمی‌شود:
الف- رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز یا خطر ضرورت داشته باشد.
ب- دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد.
پ- خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.
ت- توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد یا مداخله آنان در دفع تجاوز و خطر موثر واقع نشود.
تبصره 1- دفاع از نفس، ناموس، عرض، مال و آزادی تن دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان دفاع کننده بوده یا مسوولیت دفاع از وی برعهده دفاع کننده باشد یا ناتوان از دفاع بوده یا تقاضای کمک نماید یا در وضعیتی باشد که امکان استمداد نداشته باشد.
تبصره 2- هرگاه اصل دفاع محرز باشد ولی رعایت شرایط آن محرز نباشد اثبات عدم رعایت شرایط دفاع برعهده مهاجم است.
تبصره 3- در موارد دفاع مشروع دیه نیز ساقط است جز درمورد دفاع در مقابل تهاجم دیوانه که دیه از بیت المال پرداخت می‌شود.
دفاع مشروع در نزاع دسته جمعی هم باید مطابق با شرایط ماده 156 قانون مجازات اسلامی باشد تا مثمر ثمر باشد وگرنه دادگاه توجهی به آن نمی‌کند. مسئله قابل توجه اینکه، برخلاف تصور غعموم مردم، اثبات وجود شرایط دفاع مشروع سخت است. بنابراین؛ غیر از دفاع مشروع باید دفاعیات دیگری نیز آماده داشته باشیم.
تسلیم به رای بهتر است یا اعتراض
نظریه مشورتی اداره حقوقی
الف- چنانچه فردی مرتکب ضرب و جرح عمدی نسبت به عده‌ای شود، میزان دیه هر یک از آنان، نصاب و ضابطه مقرر در مواد ۲۰۳، ۳۰۲ و ۴۲۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ است؛ نه مجموع دیه صدمات وارده به مصدومین.
ب- شرکت در نزاع دسته جمعی موضوع ماده 615 قانون مجازات اسلامی 1375 وقتی تحقق می‌یابد که عده‌ای همزمان و در یک مکان با هم مشغول منازعه باشند. همچنین نزاع آنها منجر به یکی از نتایج مندرج در ذیل ماده مذکور گردد، صرف‌‌نظر از اینکه معلوم باشد یا نباشد که نتیجه حاصله، مستند به رفتار کدامیک از شرکت‌کنندگان در منازعه است. صرف درگیری چند نفر بدون اینکه یکی از نتایج مندرج در ذیل ماده 615 حاصل شود، منازعه محسوب نمی‌گردد. لذا در فرض تحقق درگیری دسته جمعی، چنانچه احراز شود یکی از شرکت‌کنندگان در منازعه علاوه بر شرکت در منازعه، نسبت به فرد معینی اقدام به ضرب و جرح نموده، مرتکب دو رفتار مجرمانه شده و بایستی بر اساس مقررات تعدد، مجازات وی تعیین گردد. و اتهام بقیه افراد شرکت‌کننده، صرفاً شرکت در منازعه با توجه به نتیجه حاصله از آن (نزاع) است. ولی در فرض عدم تحقق منازعه، چنانچه در درگیری چند نفر با هم، محرز گردد که رفتار مجرمانه شخص معینی موجب ورود صدمه به فرد معین دیگری شده، بدون اینکه صدمه دیگری ناشی از نزاع به شرکت‌کنندگان وارد شود، در این صورت تحقق منازعه موضوع ماده ۶۱۵ منتفی است. فقط همان فردی که رفتار مجرمانه‌اش منجر به ورود صدمه به دیگری شده است، به اتهام ضرب و جرح، قابل پیگرد است. لذا موضوع تعدد نیز در این حالت منتفی است؛ چون از ناحیه سایر افراد، رفتار مجرمانه صورت نگرفته، لذا اتهامی نیز متوجه آنها نیست.
پ- متهم اصلی در ماده 311 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، مباشر جرم است. با این توضیح که اگر جرمی با مداخله و شرکت چند نفر در عملیات اجرایی (عملیات مادی) تحقق یابد، میزان تأثیر رفتار مجرمانه هر یک از آنها، ملاک تعیین متهم اصلی است. فردی که میزان تأثیر رفتار مجرمانه وی در تحقق جرم بیشتر از سایر افراد شرکت‌کننده در جرم باشد، متهم اصلی محسوب می‌شود (و تشخیص آن در هر پرونده بر عهده قاضی رسیدگی‌کننده است).
ت- منازعه جمعی در ماهیت، جرم مشارکتی است و لذا از هر طرف باید حداقل دو نفر و مجموعا چهار نفر باشند تا قابل تحقق باشد. بنابراین از مقوله شرکت در جرم موضوع ماده 125 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که با مشارکت یک نفر نیز امکان تحقق جرم مربوط وجود دارد، خارج است. در بزه منازعه جمعی، رفتار مادی هر یک از مرتکبین و مباشرین لزوماً ایراد ضرب و جرح و قتل نیست و آنچه ضرورت دارد، حضور موثر و همزمان در مکان نزاع با وجود قصد مشارکت در نزاع است که ممکن است افعال مختلف را بر حسب شرایط و اوضاع و احوال نزاع شامل گردد. مشارکت در نزاع جمعی در هر صورت، همانند هر جرم دیگری می‌تواند دارای معاون یا معاونین جرم نیز باشد.
ث- اگر اتهام متهمین، فقط شرکت در منازعه منتهی به ضرب و جرح باشد، حبس تعزیری مقرر در بند 3 ماده 615 قانون مجازات اسلامی 1375، ملاک تعیین صلاحیت دادگاه رسیدگی‌کننده است.
مجازات نزاع دسته جمعی با سلاح سرد و گرم چیست؟
رضایت در جرم نزاع دسته جمعی چگونه تاثیر دارد؟؟
برای اینکه بدانیم رضایت اشخاص شرکت کننده در منازعه چه تاثیری بر میزان مجازات دارد، باید با جرایم قابل گذشت و جرایم غیرقابل گذشت آشنا شویم.
جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که شروع رسیدگی و ادامه تعقیب و اجرای مجازات آنها نیازمند شکایت شاکی خصوصی و عدم گذشت وی می باشد. برعکس، جرایم غیر قابل گذشت، جرایمی می‌باشند که شکایت شاکی و گذشت وی در شروع به تعقیب و ادامه رسیدگی و اجرای مجازات تأثیری ندارد.
طبق ماده 103 قانون مجازات اسلامی، چنانچه قابل گذشت بودن جرمی در قانون تصریح نشده باشد؛ غیر قابل گذشت محسوب می‌شود، مگر اینکه از حق الناس بوده و شرعاً قابل گذشت باشد. در ماده 104 نیز جرایم قابل گذشت بیان شده است. جرم منازعه یا نزاع دسته جمعی، در این ماده بیان نشده است و بنابراین از جمله جرایم غیرقابل گذشت است.
بنابراین، رضایت طرفین دعوا تاثیری در وقوع جرم مشارکت در نزاع دسته جمعی ندارد. تنها اگر مجروحین و مضروبین رضایت بدهند، حقوق خصوصی و دیه ساقط می‌شود.
ضرب و جرح عمدی و توهین چه مجازاتی دارد؟
نمونه حکم برائت از نزاع دسته جمعی
درخصوص اتهام آقايان 1.م.م فرزند ع 2.ح.ا فرزند ا 3.ج.ک با وکالت آقای حامد فصیحی دائر بر شرکت در نزاع دسته جمعی موضوع کيفرخواست صادره از دادسرای عمومی شهريار. دادگاه با التفات به محتويات پرونده و اينکه ادنی دليلی در اثبات بزه فوق ارائه نشده و متهمين فوق با يکديگر درگيری فيزيکی نداشته اند. همچنین، هيچکدام گواهی پزشکی قانونی هم که مفيد وجود صدمه بدنی عمدی و وقوع درگيری فيزيکی باشد ارائه نکرده‌اند لذا مستنداً به اصل 37 قانون اساسی به جهت فقدان ادله کافی حکم به برائت ايشان صادر و اعلام می نمايد.
وکیل نزاع دسته جمعی
پرونده‌های کیفری به دلیل اینکه منجر به صدور حکم بازداشت، جزای نقدی و دیگر کیفرها میشوند دارای ظرافت‌های خاصی هستند. بهتر است در این دعاوی از مشاور دعاوی کیفری و یا وکیل کیفری استفاده شود تا احتمال وجود کیفر به حداقل برسد. گروه مشاوره حقوقی تلفنی و آنلاین وکیل الوکلا آماده ارائه مشاوره و قبول وکالت در دعاوی کیفری مانند نزاع دسته جمعی، خیانت در امانت چک و .... می‌باشند.
هزینه ی اخذ وکیل نزاع دسته جمعی چگونه است؟
برای ارتباط با وکیل و اعطای وکالت جهت پیشبرد پرونده نزاع دسته جمعی ( منازعه )، باید با وکیل با تجربه حوزه کیفری به توافقات مالی برسید. البته بسیاری از وکلا با در نظر گرفتن شرایط، حق‌الوکاله را تقسیط می‌نمایند تا فشار مالی به طرف مقابل وارد نشود. هزینه وکالت در دعاوی کیفری بسته به مرحله آن متفاوت است. اگر دعوا مطرح شده و مرحله دادسرا و کلانتری را سپری کرده باشد، هزینه کاهش پیدا می‌کند. اگر قرار باشد از ابتدا وکیل پرونده را پیش ببرد، هزینه بیشتری و طبیعتاً نتیجه بهتری کسب خواهد شد.
به هر حال هزینه اخذ وکیل برای دعوای نزاع دسته جمعی بستگی به توافقات طرفین و میزان دیه و شدت جراحات و جنبه عمومی جرم دارد و نمی‌توان مبلغ مقطوعی را بیان کرد.
پرسش‌های شما ؛ پاسخ‌های وکیل الوکلا
آیا نزاع دسته جمعی می‌تواند مشمول محاربه شود؟
بله. در صورت وجود شرایط جرم محاربه مثل اخلال در نظم عمومی و ایجاد ارعاب عمومی.
آیا متهمان نزاع دسته جمعی هم مشمول تخفیف میشوند؟
بله. در صورت وجود شرایط مخففه مانند رضایت شاکی و همکاری متهم و نداشتن سابقه کیفری و ...
آیا پرداخت دیه بین اشخاص دعوا تقسیم می‌شود؟
اگر ضارب مشخص شود، همان شخص باید دیه را پرداخت کند اما اگر ضارب مشخص نباشد، همه مسئول پرداخت دیه هستند.
